Van mensen met psychische aandoeningen en psychosociale beperkingen

Participatie en herstel

Nr. 4 2023

Volg PenH ook via de Linkedingroep Rehabilitatie, Herstel en Participatie! en neem deel aan discussies of plaats zelf berichten.

‘Tegenspraak brengt ons verder’ kopt de titel van de briefwisseling tussen Jaap van Weeghel en Jacques Zeelen over arbeidsparticipatie in de ggz waarmee dit nummer opent. De auteurs reflecteren en discussiëren per mail over dit onderwerp en brengen beide, vanuit hun eigen perspectief, argumenten voor en tegen de onderzoeken en ontwikkelingen over, met name de methode van IPS naar voren.
Ervaringsdeskundigen (ED’s) zijn nadrukkelijk bij de opzet en uitvoering van het SPRINT-project (zie blz. 16-27) betrokken, onder andere als gespreksleider tijdens de focusgroepen. Met hen is teruggekeken hoe zij hun inzet hebben ervaren, wat zij de eventuele meerwaarde voor het project vinden en wat de impact op hun eigen ontwikkeling was. Ook de onderzoeker blikt terug. Reflectie van ervaringsdeskundigen De ED’s die de gesprekken met cliënten en naasten hebben geleid geven aan dat zij in het contact met de deelnemers hun ervaringsdeskundigheid goed hebben kunnen inzetten.
Hoop wordt gezien als een sterke krachtbron in het leven en ook erkend als belangrijk in het herstel van (de gevolgen van) ingrijpende psychische problemen (Akwa GGz, 2017). Herstellen gaat om het te boven komen van hopeloosheid en van het verlies van een betekenisvolle identiteit, verbondenheid, rollen en kansen, schreef Wilma Boevink (2016).
In search of recovery: Exploring frontiers of drug addiction recovery through people, pathways and policy Thomas Martinelli Let’s tango! Integrating professionals lived experience in the transformation of mental health services Simona Karbouniaris
Sociale netwerken en contacten zijn belangrijk voor het herstelproces van mensen met een ernstige psychische aandoening, maar zij krijgen niet altijd de gewenste of benodigde ondersteuning. Tegelijkertijd is als gevolg van de ambulantisering de afgelopen jaren netwerkversterking steeds belangrijker geworden. Hulpverleners geven aan hierbij handvatten nodig te hebben. In het SPRINT-project is nagegaan hoe instellingen voor begeleid wonen de ondersteuning op dit gebied beter kunnen laten aansluiten bij de behoeften van cliënten.
’Hoe ik mijn toekomst zie? Nou, ik heb over vijf jaar geen begeleiding meer van RIBW. Ik heb een bipolaire stoornis. Het is de bedoeling dat ik gewoon weer uitstroom over een tijd. Maar ik wil wel graag blijven wonen in deze buurt. Het is een fijn plaatsje.’
De afgelopen jaren hebben vroegere collega’s Jaap van Weeghel en Jacques Zeelen elkaar weer opgezocht. Behalve gewandeld hebben ze ook grondig van gedachten gewisseld in een kritische briefwisseling. Vanuit IPS als interventie ontspon zich een interessante discussie over wat ‘eigenlijk’ een goede interventie is, hoe je die ontwikkelt en hoe je de kwaliteit vaststelt c.q. onderzoekt.
Simona Karbouniaris en Jim van Oss (2023). Trauma begrijpen in 33 vragen
Agenda & Nieuws
Vacature Beleidsmedewerker sociaal domein 32 uur | BilthovenWil jij graag werkzaam zijn binnen het aandachtsgebied werk en inkomen. Ben jij op zoek naar een nieuwe baan waarin je samen met jouw collega’s het verschil kunt maken voor onze inwoners? Dan zijn wij op zoek naar jou!
Psychiaters beantwoorden vijf vragen over depressiePsychiaters Joost Janzing en Philip van Eijndhoven beantwoorden vijf vragen over depressie.
Luistertip: Tim en Jim | De diepte inIn de Tim en Jim de diepte in podcast gaan Tim Knoote (29) en Jim van Os (62) een open dialoog aan 'over' en 'met' de GGZ. De één als ervaringsdeskundige de ander als psychiater. Een openhartige, persoonlijke en diepgaande serie. Waarin ze beiden proberen af te stappen van hun rol. Twee mensen die een authentieke verbinding aangaan.
Meer vraag dan aanbod in de cruciale ggzEind december publiceerde Rijksoverheid rapporten over het aanbod en de vraag naar geestelijke gezondheidszorg (ggz). De rapporten zijn nog niet volledig, maar laten volgens MIND wel zien dat er meer vraag is dan aanbod. De behandelcapaciteit voor cruciale ggz moet omhoog, vooral in traumacentra en voor behandelingen voor aandoeningen zoals DIS (dissociatieve identiteitsstoornis). Zodra het ministerie van Volksgezondheid weer de begroting gaat behandelen, moet hiervoor ruimte worden opgenomen, roept MIND op.
Teken de petitie!Op dinsdag 16 januari om 13.15 uur zal MIND de petitie ‘Niemand mag onnodig lijden’ aan de nieuwe Tweede Kamer aanbieden.
Congres PG & IRB 14 & 15 oktober 2024Institute for Positive Health (IPH) en Stichting Rehabilitatie ’92 (R92) hebben de handen inéén geslagen en organiseren samen een inspirerend congres over Meedoen & Zingeving. IPH is bekend van Positieve Gezondheid (PG), die zij krachtig uitdraagt binnen Nederland evenzo als R92 dit doet voor de Individuele Rehabilitatie Benadering (IRB).
Noodkreet: Investeer in de ggz!Het gaat zo slecht met de ggz dat patiënten, psychiaters en ggz-instellingen het komende kabinet in een brief vragen om in te grijpen. In deze brief aan de informateur komen de belangenorganisaties met drie oplossingen om te voorkomen dat de sector verder achteruitgaat.
Dansen met de Innerlijke CowboyIeder mens heeft meerdere en vaak tegengestelde kanten of subpersonen in zichzelf. Die kunnen conflicten en stress veroorzaken, maar je kunt er ook mee leren ‘dansen’. Het leren 'dansen' met deze subpersonen wordt ook wel de Voice Dialogue methode genoemd. Auteur en psycholoog Anita Roelands ondergaat in dit artikel zelf een Voice Dialogue sessie met haar mannelijke schaduwkant die ze haar Innerlijke Cowboy noemt.
’Tegenspraak brengt ons verder’In het decembernummer van Participatie en Herstel lees je onder meer een introductie op een kritische discussie tussen vroegere collega’s en onderzoekers in het arbeidsrehabilitatieveld Jaap van Weeghel en Jacques Zeelen, over wat een goede sociale interventie is. Hoe ontwikkel je die? Hoe stel je de kwaliteit vast? Aan de hand van Individuele Plaatsing en Steun (IPS) ging de discussie in de vorm van een briefwisseling allengs breder.
Psycholoog, trek je witte jas uit!Auteur en niet-praktiserend klinisch psycholoog-psychotherapeut Ton van Heugten praat in de podcast 'Psychiater op de Cast' mee over de betekenis van taal in de behandelkamer. Hij pleit voor het gebruik van de probleembeschrijving. Deze is namelijk in de taal van de cliënt zelf en er wordt geen psychische stoornis of medisch jargon in opgenomen. Geen stigma of zelfstigma dus!
Luistertip: Mannen en hun vaak eenzame strijdDe statistieken liegen er niet om. Mannen tussen de 40 en 70 jaar lijden vaak een eenzame strijd, en vormen een risicogroep waar weinig over gesproken wordt. We spreken hierover met Marcel van Kanten van 113. Marcel, die zelf een persoonlijke strijd heeft gehad met depressies en suïcidaliteit, deelt inzichten en ervaringen, en samen bespreken we de stappen die we kunnen nemen om preventie en ondersteuning te bevorderen.
44% van deelnemende studenten heeft depressie-/angstklachtenVoor de tweede keer is een indruk gekregen van de mentale gezondheid van studenten in het hoger beroepsonderwijs en op de universiteit. Ruim 32.000 studenten vulden in het voorjaar van 2023 daarover een online vragenlijst in. Hierbij zijn ook vragen gesteld over het gebruik van middelen zoals alcohol, tabak en cannabis. Verder is in kaart gebracht welke factoren samenhangen met de mentale gezondheid en het middelengebruik.
Luistertip: Psychiater op de cast‘Psychiater op de cast’ is dé podcast waarin verschillende thema’s uit de geestelijke gezondheidszorg aan bod komen. In elke aflevering gaan verschillende experts uit het ggz domein met elkaar in gesprek over onderwerpen die op dit moment spelen in het veld.
Ervaringsdeskundigheid opgenomen in Sociale Studies!Deze week publiceerde De Vereniging Hogescholen het Sectorplan Hogere Sociale Studies (HSS): "De sociaal professional als sociaal veranderaar - Empowerment van de sociaal professional. Om het verschil te maken in de veranderende wereld. De HSS scholen gaan ermee aan de slag. ëén van de vijf thema's is ervaringsdeskundigheid.
Nieuwe handreiking voor een groenere psychiatrieDe klimaatcrisis zal de komende jaren meer en meer voelbaar worden in de geneeskunde, waaronder de psychiatrie. De gevolgen ervan zullen extra hard aankomen bij mensen die al kwetsbaar zijn, waaronder veel van onze patiënten. Sommige mensen ervaren door de klimaatcrisis gevoelens van somberheid en machteloosheid. De vraag naar psychiatrische hulpverlening zal waarschijnlijk toenemen en leiden tot een verdere disbalans tussen zorgvraag en zorgaanbod.
Ieder mens heeft daarom recht op een dak boven zijn hoofd. Maar in een wereld waarin dat nog geen realiteit is, verdient iedereen op zijn minst een basis om zich comfortabel te voelen. Ongeacht hun leefsituatie.
Welke zorg wordt wel en niet vergoed bij depressies?Als professional in de psychische gezondheidszorg krijg je waarschijnlijk af en toe vragen van cliënten over behandelingen. Van welke andere soorten zorg kunnen ze gebruikmaken tegen hun depressie? En welke vergoedingen van zorgverzekeraars kunnen zij krijgen? Maar er zijn zoveel verschillende vergoedingen en mogelijkheden voor zorg, dat je soms zelf door de bomen het bos niet meer ziet. Daarom biedt dit artikel een overzicht met de belangrijkste vergoedingen voor cliënten met depressies.
Is de GEM-aanpak de ggz van de toekomst?Op maandag 16 oktober kwamen landelijke partijen en regionale koplopers die werken aan de transformatie van de ggz bijeen in Harderwijk. De regio Noordwest Veluwe, één van de vijf proefregio’s die met de innovatieve GEM-aanpak (Ecosysteem Mentale Gezondheid) werkt, was host van de landelijke bijeenkomst namens alle proefregio’s. Met ruim 60 aanwezigen uit heel Nederland was de belangstelling groot.
Ontdekking naar ontstaan autisme opent deuren voor nieuwe behandelingenHersenontsteking bij kinderen kan leiden tot autisme of schizofrenie. Door ontstekingen krijgen sommige neuronen niet de mogelijkheid om zich te ontwikkelen in de hersenen, blijkt uit een nieuw Amerikaans onderzoek. De hoop is dat er dankzij nieuwe bevinding op een dag behandelingen beschikbaar zijn voor neurologische ontwikkelingsstoornissen. Dit meldt GGZnieuws.nl.
Bemoeien darmbacteriën zich met depressie en de behandeling ervan?NWO heeft een onderzoek gehonoreerd van Radboudumc-wetenschappers Judith Homberg en Alejandro Arias Vasquez naar de relatie tussen darmbacteriën en depressie. De toekenning valt binnen de Open Competitie ENW-M die is bedoeld voor vernieuwend, fundamenteel onderzoek van hoge kwaliteit en/of wetenschappelijke urgentie. Dit meldt het Radboudumc.
Inzet kunstmatige intelligente bij behandeling depressieDepressie is de belangrijkste oorzaak van invaliditeit. Patiënten worden op basis van trial-and-error behandeld, omdat onbekend is bij welke behandeling een patiënt baat heeft.
Zojuist verschenen | Herstel als reisWerken aan herstel en/of persoonlijke groei kan een flinke uitdaging zijn en een levenslange reis worden waarbij de eindbestemming nog onbekend is. Gebruik dit boek als een reisgids waarbij je zelf bepaalt welke uitstapjes en excursies je maakt. Het is zo opgebouwd dat je ervoor kunt kiezen om alleen te reizen of met anderen in een groep.
Leren van iedere suïcideDiana van Bergen doet onderzoek naar suïcide onder jongeren. Samen met haar collega’s interviewt ze jongeren die een suïcidepoging deden of suïcidale gedachten hebben. Ook spreekt ze met de naasten van jonge mensen die door zelfdoding om het leven kwamen. Door alle levensverhalen op wetenschappelijke wijze in kaart te brengen, hoopt Van Bergen bij te dragen aan de preventie van suïcides.
Mentale gezondheid is voor iedereenMensen met psychische klachten of aandoeningen zoals bijvoorbeeld depressie, autisme of eetstoornissen moeten kunnen rekenen op zorg en ondersteuning. Steeds vaker vallen mensen uit van werk of studie omdat ze niet de hulp krijgen die zij nodig hebben. Als we het zorgstelsel beter inrichten, kan veel leed worden voorkomen.
Aantal praktijkondersteuners in de huisartsenzorg sinds 2016 verdubbeldIn 2023 zijn er 8997 praktijkondersteuners (POH) werkzaam in de huisartsenzorg in Nederland. Dit is een verdubbeling sinds 2016. Ook het aandeel huisartsenpraktijken dat een POH in dienst heeft is gestegen van 88% naar 94%. Dit blijkt uit onderzoek van het Nivel in opdracht van de Nederlandse Vereniging van Praktijkondersteuners en Praktijkverpleegkundigen (NVvPO).
Depressieve pubers lijken extra gevoelig voor kritiek van ouders‘Je bent slordig, ruim je kamer op.’ ‘Wat ben je lui vandaag, ga je huiswerk maken’: kritiek is nooit leuk om te krijgen. Maar bij sommige pubers komt dat commentaar extra hard binnen, zo blijkt uit onderzoek van promovendus Lisanne van Houtum. Tieners met een depressie lijken namelijk een stuk gevoeliger te zijn voor de kritiek van hun ouders, dan gezonde jongeren.
Angstige mensen gebruiken minder geschikt hersengebied bij controle over emotiesAngstige mensen gebruiken bij het kiezen van gedrag in sociaal lastige situaties een minder geschikt gebied in de voorhersenen dan niet-angstige mensen. Dit is goed te zien op hersenscans, blijkt uit onderzoek van Bob Bramson en Sjoerd Meijer van het Donders Instituut aan de Radboud Universiteit.
Luistertip: TBS | Podcast (Podcast NPO Radio 1 / KRO-NCRV)In seizoen 3 openen vijf TBS-klinieken hun deuren, om over vijf aangrijpende groepen in de tbs een diepgaand beeld te geven. Van een van de zwaarst beveiligde tbs-afdelingen in Nederland, tot de langdurige zorg, waar sommige patiënten de rest van hun leven verblijven. Wat gebeurt er echt achter de hoge muren van de tbs-kliniek?
Angst en depressie verhogen niet de kans op kankerVan depressie en angst wordt vaak gedacht dat ze het risico op kanker verhogen, maar de onderzoeksresultaten van een grote internationale studie weerleggen dit.
Mensen met jeugdtrauma hebben vaker ongezonde leefstijlMensen met een jeugdtrauma hebben meer kans op hart- en vaatziekten, diabetes en overgewicht. Brenda Penninx, hoogleraar psychiatrische epidemiologie onderzoekt hoe dit komt én hoe dit voorkomen kan worden. Eerste bevindingen uit een onderzoek naar hardloop-behandeling bij depressie en angststoornissen zijn bijvoorbeeld veelbelovend. De hardloop-behandeling geeft dezelfde mentale verbetering als antidepressiva, en zorgt bovendien voor een grotere vooruitgang in lichamelijke gezondheid. Dit meldt Amsterdam UMC.
Behoefte aan meer diepgang in de psychologieIn deze podcast spreekt Anne Pauen met psycholoog Dr. Vincent Duindam die als universitair docent verbonden is aan de faculteit Interdisciplinaire Sociale Wetenschap van de Universiteit Utrecht. Als schrijver heeft Duindam boeken uitgebracht over psychologie, spiritualiteit, liefdesrelaties, opvoeding en onderwijs. Het Spiritueel zakboekje voor professionals is zijn meest recente boek.
'Door de stempel zien we de mens niet meer'Bekijk deze korte video waarin Prof. dr. Evelien Brouwers vertelt over stigmatisering bij psychische aandoeningen.
Kunstproject Stille StrijdStille Strijd is een kunstproject van het Power of Art House om de taboe rondom depressie en zelfdoding onder jongeren te doorbreken en het gesprek op gang te brengen.
NIEUW | Gids over gehechtheidHet behandelen van gehechtheidsproblemen bij kinderen en adolescenten is niet eenvoudig. Er zijn niet veel behandelingen die zowel geschikt zijn voor jonge kinderen als voor pubers en wat oudere jeugd, daar brengt Dyadic Developmental Psychotherapy (DDP) verandering in. Dit is een algemene op gehechtheidstheorie en neurobiologie gebaseerde aanpak die voor jeugd in de volle breedte geschikt is.
Vaker posttraumatische stressstoornis door pandemieIn het najaar van 2022 had 3,7% van de volwassenen in Nederland last van een vermoedelijke posttraumatische stressstoornis. Bij de helft van deze mensen werden de klachten veroorzaakt door heftige gebeurtenissen direct gerelateerd aan de coronapandemie. Bij de andere helft werden klachten veroorzaakt door het meemaken van niet-coronagerelateerde heftige gebeurtenissen.
BovenJan: nieuw online platform voor mentale gezondheidNederland telt alleen al 280.000 mensen met een érnstige psychische aandoening. Zij hebben een miljoen naaste familieleden, vaak zwaarbelaste mantelzorgers. Dat maakt dat er in iedere straat in Nederland nog zo iemand moet wonen als jij. Die aan een half woord genoeg heeft om te begrijpen waar je het over hebt.
Interview met auteur Jos DröesTijdens Te Gek voor Woorden op 7 juni 2023 in het Muntpunt in Brussel ging Peter Dierinck (medewerker van Pysche, psycholoog en kwartiermaker) in gesprek met twee auteurs die schreven over geestelijke gezondheidszorg vanuit een humaan perspectief.
Luistertip: Podcast 'Red de ggz'Red De GGZ – De Podcast is ontstaan als initiatief binnen de actiegroep Red de GGZ. Het doel van deze podcastserie is om de GGZ op de kaart te zetten. Immers: onbekend maakt onbemind, waardoor het gemakkelijker wordt om bezuinigingen door te voeren.
Acceptatie van (micro)trauma in ons levenTrauma, stress en gedrag zijn nauw met elkaar verbonden. Traumatische gebeurtenissen kunnen langdurige stressreacties veroorzaken die het vermogen van het brein om adequaat te reageren op nieuwe situaties kunnen verstoren. Kennis hiervan is van cruciaal belang voor het begrijpen van de effecten van trauma op mentale en fysieke gezondheid. Met het herkennen en erkennen van (micro)trauma kan veel leed worden voorkomen. Ook biedt het kansen om vanuit traumaperspectief naar diagnostiek te kijken.
Inzicht in mentale last veroorzaakt door een immuunsysteem-uit-balansKort geleden verscheen bij SWP het boek ‘Immuno-Psychiatrie’ van immunoloog en em. hoogleraar Hemmo Drexhage. Beatrice Keunen, oud-hoofdredacteur van Balans Magazine, werkte mee aan de totstandkoming ervan. ‘Ik vroeg mij af, net als velen met mij: Waarom krijgen juist deze mensen met juist deze mentale uitdagingen in hun leven te maken? En wat biedt hen dan optimale ondersteuning, waardoor hun ontwikkeling zo min mogelijk wordt beperkt?’
Nieuw | De beschrijvende diagnose en DSM-classificatiePsychologen en orthopedagogen moeten vaak een diagnose vaststellen. Maar waaraan moet een professionele aanpak van diagnose en classificatie precies voldoen? Heeft een diagnose en classificatie alleen positieve effecten op de cliënt? Hoe zit het met stigma? Kan het ook anders? Op deze vragen worden in dit boek antwoorden gegeven.
NIEUW | Praktisch relevant onderzoek: hoe doe je dat?

Wat een plezier! Dit boek over onderzoek dat je aan het denken zet over de sociale wetenschappen en je aan de hand van voorbeelden en anekdotes doet verbazen over de methoden en technieken van onderzoek die daarin worden gebruikt. Er komen onderwerpen aan bod, zoals:

Luistertip: De HoofdpersonenHoe is het daadwerkelijk om te leven met een hersenaandoening? Om het dagelijks leven te leiden met een onzichtbare ziekte? Wat gebeurt er dan in je hoofd tijdens een alledaagse situatie?