Het Recovery College Enik uit Utrecht werkt met zelfhulp en peersupport. ‘Wij hechten grote waarde aan wederkerigheid,’ zegt Ton Verspoor, coördinator van de Enik herstelacademie. ‘De mensen die bij ons komen, hebben een ontwricht leven. Zij verliezen sens en zelf, voelen zich geen deel meer van de samenleving.’ Zonder bemoeienis vanuit de reguliere hulpverlening zoeken mensen bij Enik handvatten om zichzelf te leren kennen; zij werken in groepen van gelijken aan herstel. Deelnemers zijn student en geen cliënt, zoals in de ggz. Een behandeling sluit men af met ontslag, de herstelacademie met een diploma. Daardoor is sprake van een verschuiving van therapie naar educatie.
Enik heeft een eigen pand, dat afgelopen jaar is opgeknapt door ervaringsdeskundigen (Ton Verspoor: ‘Dat was op zichzelf al een herstelproces.’). In 2015 jaar zijn 550 cursussen aangeboden, aan 400 deelnemers.
In september 2016 gaat ook Enik Retreat van start. Mensen kunnen er tijdens het werken aan hun herstel korte tijd verblijven in een van de vijftien kamers die Enik inrichtte. Het verblijf en de groepen/trainingen worden gefinancierd door gemeente en uit gelden voor zorgvernieuwing. Een zorgindicatie is niet nodig. Ton Verspoor: ‘Ons aanbod is herstelgericht en diagnose- en doelgroepvrij. Sommige mensen hebben al 30 jaar het gevoel dat ze er niet meer toe doen. Zij zijn vaak uitgekeken op de reguliere zorg en vinden het een verademing onder gelijken te zijn.’ http://www.lister.nl/enik/
Markieza is een academie voor herstel en ervaringsdeskundigheid in Eindhoven. Zowel mensen met psychische kwetsbaarheid als zorg-, welzijns-, re-integratie- en onderwijsorganisaties kunnen er terecht. Dat kan voor inloop, herstel en empowerment zijn en/of voor training en opleiding als ervaringswerker. Markieza is een coöperatie, waar je lid van kunt worden. Inkomsten komen uit door o.a. gemeenten afgenomen (herstel- en re-integratie)trajecten, trainingen en cursussen en eigen bijdragen van deelnemers.
De academie biedt een opleiding op mbo- en op hbo-niveau. Er is nog geen landelijk erkend opleidingsprofiel, maar de ggz heeft al wel een beroepscompetentieprofiel voor ervaringswerkers. Studenten van Markieza vinden daar dan ook hun leer/werkplaats en afgestudeerde ervaringswerkers een reguliere baan. Ook werken ervaringswerkers in zorg- en welzijnsorganisaties, bij het Leger des Heils en de maatschappelijke opvang. Zij vormen er vaak een tandem met professionals. 93% van de mensen die Markieza sinds 2007 opleidde, heeft een betaalde baan. Nu ervaringsdeskundigheid zo populair is, huren derden Markieza regelmatig in. ‘Ervaringswerkers zijn de motor van verandering en transitie binnen de ggz,’ zegt Margreet Diks-van Heumen, directeur van Markieza. ‘Zij brengen een kanteling in denken teweeg binnen die instellingen.’ http://www.markieza.org/
In de Zelfregiecentra die Sonja Visser in het zuiden van het land oprichtte, bepalen ervaringswerkers het aanbod. Zelf ontwikkelde Sonja Visser de methodiek Halen en brengen. ‘Belangrijk kenmerk is mensen anders labelen. Iemand komt in paniek binnen en zegt “Ik ben failliet omdat ik de verkeerde mensen heb vertrouwd.” De gastvrouw/heer reageert met “Hoe doe jij dat, iemand vertrouwen?” Dan wordt dat vertrouwen iets positiefs.’ Ander voorbeeld is dat mensen die zichzelf klein maken om een ander ruimte te geven, wordt voorgehouden dat zij hun grenzen moeten aangeven. Terwijl je die eigenschap ook positief kunt duiden. Zelfregiecentra noemt Visser ‘winkels met lege schappen’. Het lijkt een vorm van deprogrammeren, waarna kwetsbare mensen zichzelf weer kunnen opbouwen. ‘Wat ben ik er eigenlijk voor een?’ Zelfregiecentra richten zich op ‘de onderkant’ van de samenleving en weten moeilijk bereikbare mensen ook aan te spreken. ‘Wij zijn er voor mensen, bieden een luisterend oor en gelegenheid voor ontmoeting.’
Een van de centra, in Venlo, wordt bekostigd uit de indicatie voor dagbesteding van 30 deelnemers. Dagelijks komen er 80/90 bezoekers. http://www.zelfregie.nl/
De herstelacademies streven, net als reguliere hulpverleners, naar het beter worden van de deelnemers. De beoordeling daarvan is echter aan de persoon in kwestie zelf. Zij/hij wórdt immers niet hersteld, dat doet zij/hij zelf. Dat zij als student en ervaringswerker iemand zijn, meetellen en van betekenis zijn, is alvast mooi meegenomen.
Annemiek Onstenk
