Juryrapport Douglas Bennett Award 2010

Het is mij een eer en genoegen namens het bestuur van Kenniscentrum Phrenos hier te mogen staan. In Kenniscentrum Phrenos, ontstaan vanuit een fusie van de Schizofreniestichting en het Kenniscentrum voor Rehabilitatie en Herstel, werken 27 instellingen samen met als doel het persoonlijk herstel en de maatschappelijke participatie van mensen met psychotische of andere ernstige en meestal langdurige psychische stoornissen te bevorderen.
Dat doen wij door, in nauwe samenwerking met partners in het werkveld kennis te ontwikkelen, te bundelen, te verspreiden en te doen toepassen over behandeling, rehabilitatie, herstel(ondersteuning) en maatschappelijke acceptatie, Vanuit deze kennis proberen wij het beleid ten aanzien van mensen met psychotische stoornissen of andere ernstige psychische aandoeningen te beïnvloeden. Dat dit in deze politiek lastige tijden voor deze mensen hard nodig is moge duidelijk zijn.

Het mag al een traditie heten dat op dit grote, tweejaarlijkse Rehabilitatiecongres de Douglas Bennett Award wordt uitgereikt. Deze prijs is vernoemd naar Douglas Bennett, de in 1997 overleden Engelse psychiater die veel heeft betekend voor de rehabilitatiebeweging, niet alleen in Engeland maar in de hele wereld, niet in de laatste plaats in Nederland.
Inmiddels is het al de vijfde maal dat de Douglas Bennett Award wordt uitgereikt.

De Award wordt om de 2 jaar toegekend aan of één of meerdere personen of aan een project of praktijk die op een voorbeeldige en inspirerende wijze hebben gewerkt aan het bevorderen van de kwaliteitsverbetering in de behandeling, rehabilitatie en herstelondersteuning aan mensen met ernstige psychische aandoeningen. Het kunnen zowel personen zijn die betrokken zijn bij recente, originele activiteiten/projecten of juist bij al langer lopende activiteiten/projecten die succesvol en duurzaam blijken te zijn.
De betrokken persoon of personen moeten niet (alleen) betrokken zijn bij ‘papieren’ of al te prille activiteiten/projecten (min. 2 jaar), ze moeten zich ook onderscheiden door een eigen stijl in werkwijze of activiteiten, op systematische wijze werken aan de kwaliteitsverbetering in de behandeling, rehabilitatie en herstelondersteuning aan mensen met ernstige psychische aandoeningen, zich daarbij mede baseren op (onderzoeks)kennis op het betreffende terrein en een voorbeeld en inspiratiebron zijn.

Eerdere Award winnaars waren onder andere Detlev Petry in 1998, Marlieke de Jonge in 2002 en het project Onze Buren uit Dordrecht in 2004.
Op het congres in 2006 werd de Award, in de vorm van twee oeuvreprijzen, uitgereikt aan Wilma Boevink en Jos Dröes. In 2008 werd de Award toegekend aan twee bijzondere praktijken op het gebied van sociale relaties en burgerschap van mensen met ernstige psychische aandoeningen: de praktijk van het Kwartiermaken (waar de persoon Doortje Kal onlosmakelijk mee verbonden is) en Buitengewoon; het maatschappelijk steunsysteem in Eindhoven (dat door Hanneke Henkens groot is gemaakt).

Uit 9 mogelijke kandidaten zijn uiteindelijk drie nominaties voor de Douglas Bennett Award geselecteerd. Dat zijn:

• Debby Kamstra, sociaal-psychiatrisch verpleegkundige en IPS-trajectbegeleider van het Vroege Interventie Psychose (VIP) Team van het AMC in Amsterdam. Zij zet zich er al vele jaren voor in dat cliënten in de gewenste baan of studie aan de slag komen, en is daarbij een onvermoeibare voorvechtster voor het model van Individuele Plaatsing en Steun (IPS) in Nederland.
• Tom van Wel, beleidspsycholoog en onderzoeker van ABC-voor jongeren met een psychotische kwetsbaarheid, Divisie Willem Arntz van Altrecht GGZ in Utrecht. Hij zet zich al vele jaren op vernieuwende wijze in voor de rehabilitatie, en brengt dit in praktisch handelen, onderwijs, onderzoek en publicaties tot uitdrukking.
• Het duo Dirk den Hollander en Jean Pierre Wilken. Zij waren beiden jarenlang het gezicht van STORM Rehabilitatie in Nederland en samen de grondleggers van het Systematisch Rehabilitatiegericht Handelen, een rehabilitatiemethodiek die een praktische uitwerking biedt aan de Integrale Rehabilitatiebenadering.

Het was moeilijk om uit deze voortreffelijke kandidaten een keuze te maken. Maar uiteindelijk hebben we wel gekozen: dit jaar gaat de Award naar twee personen die zich al decennia lang bijzonder verdienstelijk hebben gemaakt op het gebied van de rehabilitatie van mensen met ernstige psychische aandoeningen. Zij zijn als duo in hoge mate verbonden met de opkomst, verspreiding en verdere ontwikkeling van dit werkveld in Nederland. Zij hebben met hun Systematisch Rehabilitatiegericht Handelen (SRH) letterlijk en figuurlijk school gemaakt in Nederland.
Ik doel hier op het duo Dirk den Hollander en Jean Pierre Wilken.

Dirk den Hollander is verpleegkundige (A en B) en werkte als verpleegkundige, leidinggevende en (interim) manager in diverse soorten zorginstellingen: algemene en psychiatrische ziekenhuizen, verzorgings- en verpleeghuizen en in een epilepsie-centrum. Hij studeerde Sociale Pedagogiek (MO A en MO B) en heeft een Masters in Pedagogiek (MEd). Samen met Jean Pierre Wilken ontwikkelde hij het Systematisch Rehabilitatiegericht Handelen (SRH). Momenteel werkt Dirk den Hollander als Hoofdopleider Strengths en SRH bij de RINO Groep te Utrecht. Hij is trainer, coach en supervisor, met een speciale interesse voor rehabilitatiegericht werken bij specifieke doelgroepen en in vele verschillende settings.

Jean Pierre Wilken werd opgeleid als andragoloog en psycholoog en was achtereenvolgens werkzaam bij de Stichting Beschermende Woonvormen Utrecht, de faculteit Sociale Wetenschappen van de Universiteit Utrecht, het Nationaal Ziekenhuisinstituut en Storm Rehabilitatie, kenniscentrum voor psychosociale rehabilitatie. Van 1996 tot 2009 was hij als directeur Onderzoek en Ontwikkeling bij Storm Rehabilitatie werkzaam. Sinds 2002 is hij lector Participatie, Zorg en Ondersteuning bij het kenniscentrum Sociale Innovatie van de Hogeschool Utrecht. Verder was hij vele jaren redactielid van het tijdschrift Passage (tegenwoordig: het Tijdschrift voor Rehabilitatie).
Op 12 november j.l. promoveerde hij op het proefschrift ‘Recovering Care. A contribution to a theory and practice of good care’ aan de Universiteit van Tilburg.

Dirk den Hollander en Jean Pierre Wilken vormen al ruim twintig jaar een gezichtsbepalend duo in de Nederlandse rehabilitatiepraktijk voor mensen met ernstige psychische aandoeningen. In sterke mate geïnspireerd door het werk van Douglas Bennett en Geoff Shepherd waren zij de grondleggers van één van de invloedrijkste rehabilitatiebenaderingen hier te lande: het Systematisch Rehabilitatiegericht Handelen (SRH).
Zij schreven samen vele publicaties over deze benadering, te beginnen met het boek ‘Psychosociale rehabilitatie: Een integrale benadering’ dat in 1989 verscheen. In deze benadering staan de eigen wensen van de cliënt uiteindelijk centraal, en is er tevens veel aandacht voor de kwetsbaarheid van de cliënt en voor de beïnvloeden van omgevingsfactoren ten gunste van de cliënt.
Later volgden vele andere publicaties, en uit de inhoud daarvan valt op te maken dat het SRH geen statische benadering is, maar telkens weer wordt verrijkt met nieuwe ideeën en praktische uitwerkingen. Zo hebben Den Hollander en Wilken de laatste jaren hun rehabilitatieconcept aangevuld met inzichten uit de ‘herstelbenadering’ en uit de presentiebenadering, alsook met elementen uit het Strengths Model van Charles Rapp uit de Verenigde Staten. In dat laatstgenoemde model, dat ook wel Krachtenmodel wordt genoemd, staan de sterke kanten en talenten van de cliënt centraal, en niet zijn ziekte of beperkingen. Bovendien wordt de samenleving gezien als een onuitputtelijke bron van mogelijkheden en kansen voor de cliënt. De invloed van dit model is duidelijk zichtbaar in hun nieuwste gezamenlijke publicatie ‘Zo worden cliënten burgers. Praktijkboek Systematisch Rehabilitatiegericht Handelen’, dat in februari 2011 bij Uitgeverij SWP zal verschijnen.

Dirk den Hollander en Jean Pierre Wilken hebben in de afgelopen twee decennia een groot aantal GGZ-hulpverleners opgeleid in de SRH-methodiek. Tevens hebben zij trainers en coaches in deze methodiek opgeleid, hetgeen het bereik van het SRH nog verder heeft vergroot in Nederland. Dit heeft erin geresulteerd dat deze rehabilitatiemethodiek momenteel in een groot aantal Nederlandse instellingen wordt toegepast, zowel in integrale GGz-instellingen als in RIBW’s en in instellingen voor Maatschappelijke Opvang. Daarnaast wordt deze methodiek gebruikt in een aantal Oost-Europese landen, België en Denemarken.

Dirk den Hollander en Jean Pierre Wilken behoren tot de kleine groep mensen die aan de wieg hebben gestaan van de rehabilitatiebeweging in Nederland.

Het is mij een eer en een genoegen om jullie, namens het bestuur van Kenniscentrum Phrenos, de Douglas Bennett Award 2010 uit te reiken voor al jullie verdiensten als inspiratoren, praktische vormgevers en theoretische denkers op het gebied van de psychiatrische rehabilitatie in Nederland. De prijs bestaat uit een kunstwerk 'met last de lucht in' van Dave Stamm uit Hendrik-Ido Ambacht, een oorkonde en een geldbedrag van € 500,-.

Dave (27 jr.) is een autodidactische kunstenaar uit Hendrik Ido Ambacht. Zijn werken bestaan zowel uit tekeningen, collages, schilderijen als uit sculpturen. Dave werd op zijn 18e overvallen door een psychose. Wat hem overeind hield in die periode was een stroom van tekeningen, waarin hij zijn creativiteit en tekentalent kwijt kon.
De werken van Dave Stamm zijn intrigerend, mooi van lijn en uitvoering en getuigen van een authentiek, eigen idee over hoop en liefde en van de moed om met de last van een stoornis het leven aan te blijven gaan.

Paul van Rooij
bestuurslid Kenniscentrum Phrenos
Utrecht 15-12-2010