Wie zijn blikveld wil verbreden doet er goed aan eens een andere positie in te nemen. Nieuwe perspectieven verkennen door ze van een andere kant te bekijken. De auteurs van de eerste drie bijdragen aan dit nummer waren bereid daarvoor zelfs naar de andere kant van de wereld af te reizen. Tijdens hun studiereis naar Nieuw- Zeeland hebben ze onderzocht �hoe het op papier coherente herstelbeleid daar nu echt doorwerkt op de werkvloer�. Daarnaast waren ze ge�nteresseerd in de inzet van ervaringsdeskundigen op allerlei niveaus van de Nieuw-Zeelandse ggz. Cees Witsenburg doet verslag van de studiereis en een aantal van zijn reisgenoten spitst vervolgens hun bijdrage toe op de vraag: �Wat kunnen we ervan leren?� De derde bijdrage is van Lenneke Elfers. Ge�nspireerd door een bezoek aan een �crisisopvang de luxe� bepleit zij een warmere en gerieflijker omgeving in crisisvoorzieningen in Nederland. De onderwerpen �herstel� en �ervaringsdeskundigheid� komen in dit nummer ook nog vanuit een andere invalshoek aan de orde.

E�n van de manieren om cli�nten te betrekken bij een vraaggerichte zorg is hen deel te laten nemen aan het evalueren en onderzoeken van de geboden hulp. Giel Verhaegh en zijn medeauteurs hebben een kleinschalige verkenning beschreven van de meerwaarde van de inzet van ervaringsdeskundigen als co-onderzoekers. In de rubriek Herstel dit keer geen persoonlijk herstelverhaal, maar een artikel van Mozhgan Moradi en een aantal van haar collega�s. E�n van de medeauteurs was Joop van den Bogaard die in mei onverwachts is komen te overlijden. In zijn herinnering wordt een lans gebroken voor samenwerking tussen de verschillende partijen in het krachtenveld van praktijk, beleid en wetenschap bij het werken aan een herstelgerichte zorg. Zij onderscheiden het perspectief van de cli�nt en het medischwetenschappelijke perspectief. Wetenschappelijk onderzoek naar herstel dient recht te doen aan beide perspectieven. De centrale vraag daarbij is: �Hoe meet je herstel en welke betrouwbare meetinstrumenten kun je daarbij inzetten?� Alleen door respect te tonen voor de subjectieve, individuele herstelervaring kan er pas echt vooruitgang worden geboekt, zo stellen zij.

Ten slotte twee artikelen over programma�s die in de Verenigde Staten al gemeten zijn en die inclusief meetinstrumenten in Nederland zijn ingevoerd: ACT en IPS. Zij kennen in Nederland een groeiende populariteit. Maar waar ligt in Nederland de sleutel tot succes en tevredenheid voor de cli�nten die van deze programma�s gebruikmaken? Bert-Jan Roosenschoon e.a. gaan in op de discussie over het ACT-model en het belang van volledige implementatie. Hoe is de stand van zaken in Nederland als het gaat om een modelgetrouwe invoer en hoe gaan de onderzochte ACT-teams daarmee om? De DACTS als beschikbaar meetinstrument geeft wel houvast, maar geen antwoord op alle vragen die in dit Trimbos-onderzoek naar voren komen, zoveel is duidelijk. De auteurs besluiten het artikel met de volgens hen belangrijkste vraag voor verder onderzoek: �Welke elementen van ACT zijn (meer) effectief bij welke cli�nten?� Wordt vervolgd.

IPS: hoe doe je dat? De titel van dit artikel geeft al aan dat hier de praktijk van de IPS-implementatie aan de orde komt. Want IPS begint te leven in Nederland, zo opent Riet Lochy haar artikel. De vele ggz-instellingen die IPS op hun agenda hebben geplaatst vragen om praktische handreikingen voor een succesvolle implementatie. Daartoe heeft het Kenniscentrum Rehabilitatie in samenwerking met het lectoraat van de Hanze Hogeschool het Leertraject IPS ontwikkelt. En een Meetlat IPS om de competenties van de IPS-trajectbegeleider te meten! Ze stelt ons gerust. Er wordt niet mee gestraft, maar bevestigd en uitgedaagd met erkenning van de al aanwezige competenties van ervaren professionals. Aan de slag dus, volgens het IPSprincipe: �al werkende leren en ontwikkelen�.

In FEED dit keer aandacht voor het Handboek Rehabilitatie van Lies Korevaar en Jos Dr�es. In haar recensie noemt Hella van der Beek dit leerboek een mijlpaal in de rehabilitatiebeweging in Nederland. Een boek met diepgang dat volgens haar breed bruikbaar is in allerlei opleidingen en praktijkvelden. De enkele kritische kanttekeningen die zij maakt doen niets af aan haar opvatting dat zij het niet alleen verplichte literatuur vindt voor opleidingen in zorg en welzijn, maar ook voor elk hulpverleningsteam in de langdurige zorg voor mensen met beperkingen.

De Praxis van deze periode heeft als thema �Wie bepaalt?� en raakt direct aan de principes van IPS. En aan de principes van herstel! Door de vakantieperiode heeft de Praxis als casus weinig aandacht gehad. Daarom schuiven we hem door naar het decembernummer. Ga naar Praxis of Forum op www.rehabilitatie.nl en geef uw kijk op deze kwestie. Of open een discussie die recht doet aan de weerbarstige praktijk!