Het betreffende project was in meerdere opzichten vernieuwend. Allereerst was het baanbrekend om mensen die langdurig van psychiatrische hulpverlening afhankelijk waren terug te laten keren vanuit de instelling waar zij verbleven, ver buiten Londen, naar de wijk waar ze oorspronkelijk vandaan kwamen: Camberwell, overigens de armste wijk van het Verenigd Koninkrijk. De patiënten verhuisden samen met de hulpverleners die al jaren met hen omgingen. Op deze manier bleef een (pseudo)sociaal netwerk van ‘oude bekenden’ in stand. Daarnaast werd een andere benadering ingevoerd, waarbij de nadruk lag op wat iemand wèl kon in plaats van wat iemand nièt kon: het begin van “upside-down psychiatry”. Ook was het baanbrekend dat voor het eerst artsen in opleiding in een opleidingsziekenhuis leerden omgaan met zogeheten chronische patiënten.
Het Camberwell District Services Centre bestond uit een dagcentrum en een “wenplek” met 24 bedden; hier konden mensen overnachten als ze het thuis niet meer konden uithouden. Voor de huisvesting werd vanuit de ggz een aparte woningbouwvereniging opgezet. Het geval wilde dat in Camberwell een aantal ‘bed sitters’ gereed was gekomen, bestemd voor vrijgezellen. Deze bleven weg, dus dat kwam goed uit voor patiënten die liever op zichzelf woonden dan in een groep. (Voor mensen die juist wèl de bescherming van een woonplek op het ziekenhuisterrein zochten werd Denmark Hill 111 opgezet, in een van de vrijstaande huizen op het terrein van de Maudsley: het eerste Ward In A House.)
Naast het scheiden van wonen en behandelen werd gekeken naar een ander levensgebied: werk. Hiervoor werden werkprojecten opgezet, waarbij een reëel loon werd uitbetaald.
Het hierboven geschetste ‘model’ is een van de inspiratiebronnen geworden voor het zogeheten Amsterdamse Model en de Nieuwe Nota Geestelijke Volksgezondheid (1984), waarin een op de maatschappij gerichte psychiatrie werd geschetst. Maar het initiatief werd vooral bijzonder door de persoon van Douglas Bennett: authentiek, dichtbij, geen verschil tussen denken en doen. Het woord ‘model’ doet geen recht aan zijn filosofie, en aan de manier waarop hij met mensen omging.
Vele hulpverleners uit de hele wereld bezochten Douglas in zijn `Dayhospital`in Maudsley. In 1979 verbleef een van de auteurs er ook voor zes maanden. Hij was diep geraakt door Bennetts buitengewone menselijkheid en echtheid.
Eén van Bennetts inspiratiebronnen was Querido, die hij meer dan eens in Amsterdam bezocht.
“ …I went to see him with Dr. Freudenberg in 1953 or 54. I suppose that he showed us that one could manage without a mental hospital which was a revolutionary idea in those days. This idea began to break down the barriers between the mental hospital and the outside community which was pretty impermeable at that time. Thus we began to think about resettling patients outside the hospital, which was how we saw rehabilitation in those days. It was only much later that we developed more sophisticated concepts of rehabilitation.
From a more personal point of view I wanted to set up a similar service to that in Amsterdam but Carse in Worthing got the money so I set up a rehabilitation service instead”.
(uit een brief aan een van de auteurs,10 oktober 1994)
In 1982 bezocht Bennett Maastricht. Na dat eerste bezoek bezocht hij de chronische psychiatrie aldaar gemiddeld drie tot vier keer per jaar tot zijn dood in 1997.
Vooral door hem geïnspireerd ontstond in de jaren ‘80 de rehabilitatiebeweging in Nederland, onder andere met de eerste rehabilitatiecongressen in Maastricht (Rehabilitatie van de chronische patiënt) en Groningen (Psychiatrie, Arbeid en Samenleving). Zijn definitie van het begrip rehabilitatie vond ingang in Nederland:
“.. het proces om zich voor mensen met een chronisch psychische handicap te interesseren en voor hen te zorgen en, zo goed als enigszins mogelijk is, gebruik te maken van hun, ondanks hun handicap, nog steeds aanwezige mogelijkheden, zodat zij uiteindelijk zelf op een optimaal niveau kunnen leven in een voor hen persoonlijk beste leefomgeving (safe-places)”.
Voor de Nederlandse ‘lappendeken`van de psychiatrie (RIAGG's, RIBW`s en APZ-en) had Bennett weinig begrip. Het ging hem om alle chronische patiënten, buiten of binnen de inrichting, maar vooral om de attitude van de hulpverleners. Hij was altijd al een pleitbezorger voor de `community psychiatry`. Wellicht zouden we ons hierop in deze tijd ook moeten bezinnen, nu verschillende rehabilitatiescholen zijn ontstaan en de ACT-beweging door velen als concurrent van rehabilitatie wordt gezien.
Bennett zou zeggen “Don’t be competitive. It is wasting energy”. Doe het samen in wijkgerichte zorgteams onder één overkoepelende term:”communale psychiatrie”.
Douglas had vele vrienden en contacten in de hele wereld (de Verenigde Staten, Australië, Japan en in Europa vooral Duitsland, Nederland en België). Hij was over vele jaren trouw aan zijn vrienden, een onuitputtelijke inspiratiebron en vooral een steunpilaar in het dagelijks leven. Zijn vrienden houden, ook tien jaar na zijn dood, onderling veel contact: hij wordt niet vergeten.
Tekst: Detlef Petry, Wouter van de Graaf
Literatuur:
Bennett, D.H.
Rehabilitatie is mensenwerk; de ontwikkeling van een visie. Passage, 1997 no.2, pag. 68-75
Amsterdam: SWP
Bennett, D.H. & H. Freeman(1991)
Community Psychiatry
Edinburgh, London, New York, Tokyo, Churchill Livingstone
Pries, H., E. van der Poel, A. ter Laak, D.Kal (1986)
Het leven na de inrichting. Onderzoek naar uitgangspunten voor de ontwikkeling van Beschermd Wonen Nieuwe Stijl
Amsterdam, Platform GGZ Amsterdam
Shepherd, G.(1989)
Rehabilitatie van de chronisch psychiatrische patiënt
Utrecht/Antwerpen, Bohn, Scheltema en Holkema
Watts, F.W. & D.H. Bennett(1983)
Theory and practice of psychiatric rehabilitation
Chichester, J.Wiley and sons.
