Marie, de moeder van een vriendinnetje, kon tijdens de wintermaanden (eind jaren zeventig vorige eeuw) niet zorgen voor haar gezin. Zij lag 24/7 in bed. Gordijnen gesloten; geen licht gaf haar rust. Binnen het katholieke gezin met zeven kinderen had haar afwezigheid grote impact, ook omdat de ouderrollen nog overwegend traditioneel waren verdeeld. Marie leed aan wat wij nu een ernstige winterdepressie noemen. Hoe ze het daar thuis redden met z’n negenen, dat weet ik niet. Ik was zelf nog een jonkie.
Op een dag vertelde mijn moeder mij dat het beter ging met Marie. Ze kreeg van de huisarts ‘iets’ voorgeschreven dat het negatieve patroon in die zwarte winterperiodes doorbrak. Ik was heel blij voor mijn vriendin, want het moederschap zag ik als kleintje al als een uiterst serieuze en prachtige taak. Als mijn poppen sliepen, moest het stil zijn in huis… Maar wat mij als kind bovenal fascineerde, was het gegeven dat het ‘iets’ een zekere positieve ommezwaai bij Marie teweegbracht. En daarmee haar leven en dat van haar gezin verlichtte.
Als net-tiener werd ik vervolgens geraakt door een ander voorbeeld van niet alledaags gedrag dat ik zag op tv, en dat eveneens grote indruk maakte. Een leeftijdgenoot met autisme bleef almaar dezelfde bewegingen maken en hij vertelde tegelijkertijd, met grote passie en tot in detail, over zijn interesse in elektrische treinen.
Waarom hadden juist Marie en deze leeftijdgenoot te maken met juist deze gedragingen?
‘Zonder relaties, geen prestaties’
Beide indrukken vervaagden naar mijn onderbewustzijn. Ik volgde de lerarenopleiding omdat ik werd uitgeloot bij de School voor Journalistiek. En toch… ik kwam als docent Nederlands terecht op een school voor speciaal voortgezet onderwijs voor leerlingen met autisme. Ik kreeg er, net als jaren later als hoofdredacteur bij Oudervereniging Balans en als journalist bij de Nederlandse Vereniging voor Autisme (NVA), een almaar beter inzicht in het fenomeen ontwikkelingsproblematiek; in de mentale lasten veroorzaakt door bij bijvoorbeeld autisme, ADHD, depressie en andere aanverwante psychische problemen.
En tegelijkertijd zag ik, binnen het speciaal onderwijs en in de leefwerelden van de gezinnen die lid waren van Balans en de NVA, het grote belang in van goede pedagogische relaties, die juist kunnen bijdragen aan een optimale(re) ontwikkeling. ‘Zonder relaties, geen prestaties,’ aldus Luc Stevens, oprichter van het Nederlands Instituut voor Onderwijs en Opvoedingszaken (NIVOZ.nl).
‘Waarom hebben juist deze mensen hiermee te maken?’
Vanwege de last die mensen ervaren door mentale beperkingen, bleef ik deze vragen almaar overdenken: ‘Waarom krijgen juist deze mensen met juist deze uitdagingen in hun leven te maken? En wat biedt hen dan optimale ondersteuning, waardoor hun ontwikkeling zo min mogelijk wordt beperkt?’
Ik wilde vanuit Oudervereniging Balans, waarvan de leden Balans Magazine ontvangen, bijdragen aan de beantwoording ervan, zodat de ouders de nieuwste inzichten aangeboden zouden krijgen. Daarvoor kun je er bijvoorbeeld de DSM 5 op naslaan: de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders uit 2013. Volgens de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie ‘een classificatiesysteem waarin internationale afspraken zijn gemaakt over welke criteria van toepassing zijn op een bepaalde psychische stoornis op basis van (nieuwe) wetenschappelijke inzichten’.
‘Maar is daarbinnen voldoende/ ruimschoots aandacht voor de eventuele fysieke oorzaken ín de mens zelf?’ vroeg ik mij af. Neem de invloed van, en de samenhang tussen het hormonale stelsel, het brein, de werking van darmbacteriën en de interactieve toedracht binnen dit alles van het immuunsysteem? Hoe staat het met de kennis hierover in relatie tot psychiatrische ontwikkelingsproblematiek? Ik was dan ook uiterst geïnteresseerd in de verschijning van ‘Wij zijn ons Brein’ van Dick Swaab in 2015 dat ik tot op de letter las. Voor mij sloeg Dick een uiterst belangrijke piketpaal, ééntje die op dat fysieke niveau, namelijk dat van hersenen (Marie), oorzaken van mentale problematiek zou kunnen duiden.
Relatie immuunsyteem-uit-balans en psychiatrische ziekten
Vervolgens was er de ontmoeting met immunoloog en hoogleraar Hemmo Drexhage in het Erasmus Centrum in Rotterdam. Ik las zijn naam in een GGZ-Nieuwsbrief waarin stond dat hij een relatie legde tussen een immuunsysteem-uit-balans en ernstige psychiatrische ziekten. Het leek mij voor de hand liggend: een wankel immuunsysteem => dat de boel intern op scherp zet => met ‘mentale lasten’ tot gevolg.
Zou hierin ook de beantwoording van mijn vragen liggen? Ik interviewde Hemmo tweemaal voor Balans Magazine, en hij bleek in Nederland de Immuno-Psychiatrie te introduceren. Hij wilde er een publieksboek over schrijven en aan de totstandkoming daarvan, werkten Bernadette Wijnker, oud-hoofdredacteur van de Nederlandse Vereniging van Autisme (NVA), en ik mee. Wat mij persoonlijk aansprak en motiveerde was Hemmo’s inzet voor ‘een nieuw tijdperk van de psychiatrie’. Het tijdperk waarin een grotere rol voor de aard en betekenis van het immuunsysteem bij ziekten van de geest is weggelegd. En volgens mij ligt juist in dat nieuwe tijdperk, mede ‘gestut’ door het belang van het immuunsysteem, de beantwoording van de vragen besloten.
Evenwicht tussen draaglast en draagkracht
Ik haalde de waarde van de pedagogiek hierboven al kort aan, en daarover gaat mijn bijdrage aan dit boek. Ik schreef een hoofdstuk over het opvoeden van kinderen als er sprake zou zijn van een immuunsysteem-uit-balans, en interviewde daarvoor ouders en professionals. De kern-opvatting: ‘Verzorg binnen je gezin met mentale problematiek het immuunsysteem van allen. Richt je op gezonde voeding, op voldoende beweging en houd stress buiten de deur’. Het leest zó vanzelfsprekend maar wil je hierin - dagelijks - consequent handelen dan is dit een Grote Opdracht. In het boek lees je hoe ouders deze taak reeds oppakten en wat het hun gezinnen bracht aan inzichten, rust én aan ontwikkeling; aan evenwicht tussen draaglast en draagkracht.
Mijn hoop is dat er door dit boek, naast de kennis-update over die aard en betekenis van het immuunsysteem, ook met andere ogen naar mensen met psychiatrische problematiek wordt gekeken. Ik hoop op een destigmatiserend effect door kennisverrijking. En daarnaast is mijn hoop dat door dit boek moeders als Marie vanuit de nieuwe psychiatrie vanuit een bredere en meer fysieke oorsprong worden onderzocht, gediagnosticeerd en behandeld.
En dan is er het verlangen dat, in de lijn van dit boek, de pedagogische omgeving er thuis áltijd eentje is en blijft van liefde, geduld, rust en begrip; hoe zwaar en onbegrijpelijk de omstandigheden soms ook kunnen zijn.
En dat de pedagogische omgeving in onderwijs én zorg almaar meer, en naadloos passend, bijdraagt aan het in hun kracht zetten van jonge mensen met speciale onderwijs- en/of zorgbehoeften door mentale problematiek.
Zoek jij naar antwoorden op vragen/ twijfels die je hebt over jezelf en/of anderen met betrekking tot mentale problematiek klik dan op deze link voor meer info over dit boek van Hemmo Drexhage: https://www.swpbook.com/boeken/1/geestelijke-gezondheidszorg/2488/immuno-psychiatrie
Column geschreven door Beatrice Keunen
