Participatie en herstel
Nr. 3 2025
Dit nummer belicht een even klassiek als actueel thema in de ggz, namelijk de relatie tussen armoede en psychische problematiek. Grote geldproblemen vergroten de kans op psychische klachten, terwijl mensen met mentale problemen juist ook een verhoogd risico lopen op fi nanciële nood. De ambitie om deze vicieuze cirkel te doorbreken is wellicht de belangrijkste bestaansreden van wat sinds ongeveer een eeuw ‘sociale psychiatrie’ wordt genoemd. Tijdens de jaren dertig in Amsterdam beschikte Arie Querido, grondlegger van de sociale psychiatrie, over een budget om een ambulante patiënt in grote fi nanciële nood incidenteel een geldbedrag te kunnen geven.
Geïnspireerd door het format van Current Opinion-tijdschriften bespreken de auteurs in deze bijdrage trends in de wetenschappelijke literatuur en daarnaast recente inzichten uit praktijkgerichte publicaties vanuit kennisinstituten en expertisecentra over financiële problemen bij mensen met psychische aandoeningen in Nederland. Methodologische keuzes in de literatuur en bestaande interventies en hun toepasbaarheid bij mensen met ernstige psychische problemen komen aan bod. De inzichten worden in internationaal perspectief geplaatst.
‘Op papier was er lange tijd niks mis met me. Mijn VWO afgerond met een mooie cijferlijst, ik heb zelfs een master behaald op de universiteit. Ok, daar deed ik wel eventjes over, die bachelor kostte me zes jaar, maar mijn master ging wel in één keer goed. Niks om me zorgen over te maken, ik heb ervan leren doorzetten, gewoon dat cv in elkaar flansen en hoppa, tijd voor de arbeidsmarkt!’
Dit artikel gaat in op de resultaten van twee afzonderlijke studies naar hoe mensen met psychose uit twee grootschalige cohorten hun financiële situatie beoordelen en welke factoren daarbij een rol spelen. In beide studies blijkt dat ongeveer een kwart van de mensen met psychose hun financiële situatie negatief beoordeelt. Dat is veel meer dan onder familieleden of in de algemene bevolking. Het negatieve oordeel lijkt deels samen te hangen met middelengebruik, maar komt verder voor bij een heterogene groep mensen met psychose. Geldzorgen zijn een belangrijke stressfactor. De auteurs pleiten voor meer bewustzijn van dit onderbelichte onderwerp bij professionals die mensen met psychose ondersteunen, zodat ze zo nodig tijdig kunnen doorverwijzen naar passende ondersteuning.
Hoe beoordelen mensen met een ernstige psychische aandoening zelf hun financiële situatie? Aan het panel Psychisch gezien werd een vragenlijst uitgezet over hun feitelijke en hun ervaren financiële situatie. Deze bijdrage beschrijft de uitkomsten.
Mensen met een licht verstandelijke beperking (LVB) lopen een verhoogd risico op schulden. Zelfstandig omgaan met geld, het begrijpen van toeslagen of reageren op incassobrieven is voor hen vaak te ingewikkeld. Tegelijkertijd verwacht de overheid steeds meer redzaamheid. Deze bijdrage gaat in op wat een LVB is, hoe groot de groep mensen is met een LVB, welke signalen kunnen wijzen op een LVB, het financiële gedrag van deze groep en op wat professionals concreet kunnen doen om mensen met een LVB beter te begeleiden.
In deze bijdrage wordt op basis van de zogeheten point-in-time tellingen van daken thuisloze personen (in België) ingegaan op de mentale gezondheid en verslavingsproblematiek binnen deze groep. In Nederland gebruikt de Hogeschool Utrecht deze methodiek in de ETHOS-tellingen.
Deze bijdrage is een verslag van een gesprek met Arjen Hultink, bewindvoerder, mentor en curator van mensen met langdurige complexe psychiatrische problematiek. Dit doet hij als zelfstandig ondernemer onder de paraplu van Profez, professionals in financiën en zorg, een franchiseorganisatie van verschillende bewindvoerders, mentoren en curatoren.
Mentale problemen, zoals angst en depressie, nemen sterk toe bij mensen die in armoede leven, waar ook ter wereld. Er bestaat een vicieuze cirkel waarin armoede en mentale problemen elkaar versterken en die moeilijk te doorbreken is omdat we te weinig weten over hoe de cirkel precies werkt. Het interdisciplinair onderzoek waaraan de auteurs werken, werpt een vernieuwende blik op deze vicieuze cirkel: via het concept van schaarste willen zij beter begrijpen hoe armoede en mentale gezondheid elkaar beïnvloeden, én in welke richting (causatie). Vanuit dit onderzoek worden enkele verkennende analyses gedeeld en een vooruitblik op wat nog komt.
Activisme en (mede)menselijkheid. Als ik ‘De Kansendans’ in twee woorden moet samenvatten, zeg ik: activistisch en (mede) menselijk. Het activisme zit al in de ondertitel: woede over armoede. Woede is een woord dat we niet snel gebruiken, zeker niet in een ‘professioneel’ vocabulaire. Juist daarom ben ik blij dat het hier wel gebruikt wordt, er spreekt emotie, rechtvaardigheidszin en urgentie uit en in mijn beleving is dat terecht.
Does FACT have a future? A multi-perspective reflection on quality improvement in Flexible Assertive Community Treatment teams as part of networks of care for People with Severe Mental Illness. (Heeft FACT een toekomst? Een multi-perspectivische reflectie op kwaliteitsverbetering in Flexibele Assertive Community Treatment teams als onderdeel van zorgnetwerken voor mensen met ernstige psychische aandoeningen.)
Doing the right things right. An insider’s perspective on vulnerability (De goede dingen goed doen. Het perspectief van een insider op kwetsbaarheid).